Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów
INSTRUKCJA
ROK EUCHARYSTII.
WSKAZANIA I PROPOZYCJE
15 października 2004 r.
źródło: https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kkultu/rok_eucharystii_15102004.html
WSTĘP
W niecały rok od zakończenia Roku Różańca Ojciec Święty podejmuje nową inicjatywę: ogłasza Rok Eucharystii (październik 2004 – październik 2005). Te dwie inicjatywy następują po sobie w ścisłym powiązaniu. Odpowiadają one wskazaniom duszpasterskim, które Papież całemu Kościołowi przedstawił w liście apostolskim Novo millennio ineunte, a w których, idąc śladem Soboru Watykańskiego II i Wielkiego Jubileuszu (por. Mane nobiscum Domine, rozdz. I), w centrum troski Kościoła postawił kontemplację oblicza Chrystusa.
W liście Rosarium Virginis Mariae Papież zaprosił nas do kontemplowania Chrystusa spojrzeniem i sercem Maryi. Potem ogłosił encyklikę Ecclesia de Eucharistia, która wiodła do tego, co jest „źródłem” i „szczytem” całego życia chrześcijańskiego. Wezwał nas do odnowienia gorliwości w sprawowaniu i adoracji Eucharystii. W nawiązaniu do encykliki instrukcja Redemptionis Sacramentum przypomniała wszystkim obowiązek troski o liturgię eucharystyczną godną tak wielkiego Misterium.
Obecnie Rok Eucharystii, wprowadzony i inspirowany przez list apostolski Mane nobiscum Domine (7 października 2004), stwarza ważną okazję duszpasterską, aby cała wspólnota chrześcijańska została wewnętrznie uwrażliwiona na to, by tę cudowną Ofiarę i Sakrament uczynić sercem swojego życia.
W ukształtowaniu tego Roku Ojciec Święty pozostawił inicjatywę Kościołom partykularnym. Jednocześnie poprosił Kongregację ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów o podanie „wskazań i propozycji” (por. Mane nobiscum Domine, 29), które byłyby użyteczne dla pasterzy i wszystkich pomocników w duszpasterstwie oraz umożliwiły im udział w tym przedsięwzięciu.
Stąd właśnie wynika charakter tej publikacji. Nie pretenduje ona do wyczerpującego przedstawienia tematu, lecz ogranicza się do zaproponowania praktycznych sugestii. Przypomina niekiedy dziedziny i zagadnienia, które nie powinny być zapomniane. Ufamy, że rozdział o zarysie „duchowości” eucharystycznej będzie użyteczny przynajmniej jako bodziec do podjęcia inicjatyw katechetycznych i formacyjnych. Jest bowiem ważne, aby Eucharystię rozumieć nie tylko w aspekcie celebracji, lecz także jako program życia i podstawa autentycznej „duchowości eucharystycznej”.
Dziękując Ojcu Świętemu za ten nowy „dar”, owocny przebieg tego Roku powierzamy wstawiennictwu Matki Bożej. W szkole „Niewiasty Eucharystii” zaproszeni jesteśmy do „podziwu” wobec Misterium Ciała i Krwi Chrystusa i do troski o ożywienie gorliwości w całym Kościele.
– Tematyka –
1. Podstawy
– Wiara w Eucharystię
– Celebracja Eucharystii i kult eucharystyczny poza Mszą Świętą
– Duchowość eucharystyczna
– Maryja: ikona Kościoła „eucharystycznego”
– Święci: świadkowie życia eucharystycznego
2. Celebracje liturgiczne
– Niedziela
– Wigilia paschalna i Komunia wielkanocna
– Wielki Czwartek
– Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
– Celebracja eucharystyczna i Liturgia Godzin
– Adoracja eucharystyczna
– Procesje eucharystyczne
– Kongresy eucharystyczne
3. Zarys duchowości eucharystycznej
– Słuchanie Słowa
– Nawrócenie
– Pamiątka – pamięć
– Ofiara
– Dziękczynienie
– Obecność Chrystusa
– Komunia i miłość
– Milczenie
– Adoracja
– Radość
– Misja
4. Inicjatywy i zadania duszpasterskie
– Konferencje Episkopatów
– Diecezje
– Parafie
– Sanktuaria
– Klasztory, wspólnoty zakonne i instytuty
– Seminaria i domy formacji
– Stowarzyszenia, ruchy, bractwa
5. Aspekty kulturowe
– Badania historyczne
– Budynki, zabytki, biblioteki
– Sztuka, muzyka sakralna, literatura
– Dokumenty cytowane i skróty –
Sobór Watykański II
– Konstytucja Sacrosanctum Concilium (= KL)
– Konstytucja Lumen Gentium (= KK)
– Konstytucja Dei Verbum (= KO)
Księgi liturgiczne
– Mszał rzymski, Ogólne wprowadzenie do Mszału rzymskiego, trzecie wydanie wzorcowe, Typis Vaticanis 2002 (= OWMR)
– Missale Romanum, Ordo Lectionum Missae. Ed. typica altera, Libreria Ed.Vaticana 1981
– Rituale Romanum, De sacra communione et de cultu mysterii eucharistici extra Missam. Ed. typica, Typis Polyglottis Vaticanis, reimpressio emendata 1974 (= De sacra communione) (Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą dostosowane do zwyczajów diecezji polskich, Katowice 1985)
– Caeremoniale Episcoporum. Ed. typica, Libreria Editrice Vaticana 1984
– Rituale Romanum, De Benedictionibus, Ed. typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1985 (Obrzędy błogosławieństw, Katowice 1994)
– Liturgia Godzin, Ogólne wprowadzenie do Liturgii Godzin (= OWLG)
– Ordo initiationis christianae adultorum. Ed. typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1972 (Obrzędy chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, Katowice 1984 = OCWD)
– Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie, Poznań 1998.
– Ordo coronandi imaginem B. Mariae Virginis. Ed. typica, Typis Polyglottis Vaticanis 1981 (Obrzędy koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny, Katowice 2004)
– Dokumenty Jana Pawła II
– Encyklika Ecclesia de Eucharistia (17 kwietnia 2003)
– List apostolski Mane nobiscum Domine (7 października 2004)
– List apostolski Dies Domini (31 maja 1998)
– List apostolski Novo millennio ineunte (6 stycznia 2001)
– List apostolski Rosarium Virginis Mariae (16 października 2002)
– List apostolski Spiritus et Sponsa (4 grudnia 2003)
– Chirografo per il centenario del motu proprio „Tra le sollecitudini” sulla musica sacra (22 listopada 2003)
– Adhortacja posynodalna Vita consecrata (25 marca 1996)
– Orędzie na Światowy Dzień Misyjny 2004
– Inne dokumenty
– Paweł VI, Encyklika Mysterium fidei (3 września 1965)
– Paweł VI, Adhortacja apostolska Gaudete in Domino (9 maja 1975)
– Katechizm Kościoła katolickiego (= KKK)
– Św. Kongregacja Obrzędów, Instrukcja Eucharisticum mysterium (25 maja 1967)
– Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Instrukcja Redemptionis Sacramentum (25 marca 2004)
– Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. Zasady i wskazania (= Dyrektorium o pobożności ludowej)
– Kongregacja ds. Kultu Bożego, List okólny o przygotowaniu i obchodzeniu świat paschalnych (16 stycznia 1988) (= List o świętach paschalnych)
– Kongregacja Instytutów Życia Konsekrowanego i Stowarzyszeń Życia Apostolskiego, Instrukcja Rozpocząć na nowo od Chrystusa. Odnowione zaangażowanie życia konsekrowanego w trzecim tysiącleciu (19 maja 2002)
– Kongregacja ds. Wychowania Katolickiego, Instrukcja o formacji liturgicznej w seminariach (3 czerwca 1979)
1.PODSTAWY
1. Szeroko otwarty horyzont Roku Eucharystii przywołuje i ożywia działania, które łączą różne wymiary życia w Chrystusie i Kościele. Eucharystia nie jest bowiem jednym z wielu „tematów”, lecz samym sercem życia chrześcijańskiego. „Sprawowanie Mszy świętej jako czynność Chrystusa i hierarchicznie zorganizowanego ludu Bożego jest ośrodkiem całego chrześcijańskiego życia tak dla Kościoła powszechnego, jak i lokalnego oraz dla poszczególnych wiernych. W czynności tej osiąga szczyt działanie, przez które Bóg w Chrystusie uświęca świat, oraz kult, jaki ludzie oddają Ojcu, wielbiąc Go przez Chrystusa, Syna Bożego, w Duchu Świętym. Ponadto we Mszy świętej wspomina się w cyklu roku misteria odkupienia, tak że one w pewien sposób stają się obecne. Pozostałe zaś czynności święte i wszystkie czyny chrześcijańskiego życia wiążą się ze sprawowaniem Eucharystii i do niej zmierzają” (OWMR, 16).
Dlatego akcent eucharystyczny, który cechuje ten specjalny Rok, dodaje impulsu podstawowemu działaniu życia Kościoła, rozważanemu zarówno w jego całości, jak w poszczególnych członkach. Sam Papież uwydatnił ten sposób widzenia, umieszczając tę inicjatywę w obrębie kompleksowej propozycji duszpasterskiej, która została zaofiarowana Kościołowi w ujęciu chrystologiczno-trynitarnym w latach przygotowania do Wielkiego Jubileuszu, i była rozwijana, „znacząc” następne lata po ukazaniu się listu apostolskiego Novo millennio ineunte. „Rok Eucharystii wyrasta zatem na fundamencie, który z każdym rokiem się wzbogacał, choć zawsze zasadniczym punktem wyjścia był temat Chrystusa i kontemplacji Jego oblicza. Poniekąd rok syntezy może być postrzegany jako swego rodzaju zwieńczenie dotychczas przebytej drogi” (Mane nobiscum Domine, 10).
Na tym fundamencie programowanie inicjatyw w czasie tego roku powinno znaleźć wyraz w różnych dziedzinach i wskazywać na bardziej konkretne przedsięwzięcia. W tym rozdziale szkicujemy w sposób bardzo syntetyczny pewne „perspektywy” teologiczno-pastoralne, które wyznaczają swoiste „ramy” dla wskazań i propozycji, jakie potem następują.
Wiara w Eucharystię
2. Jako „Tajemnica wiary” (por. Ecclesia de Eucharistia, rozdz. I), Eucharystia rozumiana jest w świetle objawienia biblijnego i Tradycji kościelnej. Jednocześnie, odniesienie do tych ostatnich jest konieczne, aby Eucharystia mogła promieniować charakterystyczną dla niej „tajemnicą światła” (por. Mane nobiscum Domine, rozdz. II), pozwalającą nam w jakiś sposób podążać „drogą wiary” opisaną w ewangelicznym spotkaniu dwóch „uczniów z Emaus”, które Ojciec Święty wybrał jako „ikonę” na Rok Eucharystii. Eucharystia jest więc tajemnicą światła zarówno przez to, że zakłada i implikuje światło słowa Bożego, jak i ze względu na „łamanie chleba”, które rzuca światło na misterium Boga Trójjedynego: w samym paschalnym wydarzeniu śmierci i zmartwychwstania Chrystusa i konsekwentnie w Jego eucharystycznym „upamiętnieniu” Bóg objawia się w najwyższym stopniu jako Bóg-Miłość.
Rok Eucharystii stwarza więc nadzwyczajną okazję do bardziej intensywnej katechezy o Eucharystii przyjmowanej w wierze przez Kościół. Ta katecheza powinna obejmować następujące dziedziny:
Pismo Święte, poczynając od tekstów dotyczących „przygotowania” Misterium w Starym Testamencie aż po teksty Nowego Testamentu, które dotyczą zarówno ustanowienia Eucharystii, jak różnych jej wymiarów (por. np. teksty wskazane w Lekcjonarzu na mszę wotywną o Najświętszym Sakramencie);
Tradycja: od Ojców Kościoła do następującego potem rozwoju teologicznego nauczania Kościoła, ze szczególnym uwzględnieniem Soboru Trydenckiego, Soboru Watykańskiego II i ostatnich dokumentów Urzędu Nauczycielskiego. Katechezy opracowywane przez Kościoły partykularne znajdą do tego wszystkiego autorytatywny i pomocny punkt odniesienia w Katechizmie Kościoła katolickiego;
mistagogia, tzn. pogłębione wprowadzenie do celebrowanego Misterium przez wyjaśnianie obrzędów i modlitw Porządku Mszy (Ordo Missae) oraz księgi Komunia święta i kult tajemnicy eucharystycznej poza Mszą świętą;
bogactwo przekazywane przez historię duchowości, która bada szczególnie to, jak wyznawanie wiary w Eucharystię i jej sprawowanie znajdowało wyraz w życiu Świętych (por. Ecclesia de Eucharistia, 62);
sztuka sakralna jako świadectwo wiary w tajemnicę eucharystyczną.
Celebracja Eucharystii i kult eucharystyczny poza Mszą świętą
3. Chrystus ustanowił Eucharystię i Kościół otrzymał ją od Niego. Jest ona sprawowana w sposób ustalony przez Kościół (por. OWMR i Praenotanda do Ordo Lectionum Missae). Kult eucharystyczny poza Mszą ściśle wiąże się z celebracją eucharystyczną i do niej kieruje.
„Konkretnym zobowiązaniem na ten Rok Eucharystii mogłoby być dokładne przestudiowanie przez każdą wspólnotę parafialną Ogólnego wprowadzenia do Mszału Rzymskiego. Najlepszą zaś drogą wprowadzania w misterium zbawienia urzeczywistnianego w świętych >znakach< pozostaje wierne uczestniczenie w wydarzeniach roku liturgicznego” (Mane nobiscum Domine, 17).
Do dyspozycji osób działających w duszpasterstwie podajemy następujące wskazania tematyczne. Sygnalizują one aspekty, których znajomość winna być w tym Roku pogłębiona, oraz sugestie zmierzające do zapewnienia godnej celebracji i bardziej gorliwej adoracji Misterium eucharystycznego. Wśród wyżej wspomnianych podstawowych dokumentów nie może oczywiście zabraknąć ostatniej instrukcji Redemptionis Sacramentum. Należy uwzględnić następujące sprawy:
– miejsca celebracji: kościół, ołtarz, ambona, miejsce przewodniczenia;
- zgromadzenie liturgiczne: znaczenie „pełnego, świadomego i czynnego” uczestnictwa w liturgii oraz sposoby jego zapewnienia (por. KL, 14);
- różne role: kapłan, który działa in persona Christi, diakoni, inne posługi i służby;
- dynamika celebracji: od chleba słowa do chleba Eucharystii (por. Ordo Lectionum Missae, 10);
- czas celebracji eucharystycznej: niedziela, dni powszednie, rok liturgiczny;
- związek Eucharystii z różnymi sakramentami i sakramentaliami (m. in. z chrześcijańskim pogrzebem);
- wewnętrzne i zewnętrzne uczestnictwo: w szczególności zachowanie „chwil” milczenia;
- śpiew i muzyka;
- przestrzeganie norm liturgicznych;
- Komunia chorych i Wiatyk (por. De sacra communione);
- adoracja Najświętszego Sakramentu, modlitwa osobista;
- procesje eucharystyczne.
Omawianie tych tematów w Roku Eucharystii byłoby wysoce pożądane. Z pewnością w życiu duszpasterskim poszczególnych wspólnot nie wszystkie wzniosłe cele będą łatwo osiągalne, ale trzeba się o to starać. „Gdyby owocem tego Roku było choćby tylko ożywienie we wszystkich wspólnotach chrześcijańskich sprawowania Mszy św. niedzielnej i poświęceni więcej czasu i uwagi adoracji eucharystycznej poza Mszą świętą, to ten Rok łaski spełniłby pokładane w nim nadzieje. W każdym razie dobrą jest rzeczą mierzyć wysoko, nie zadowalając się miernością, bo wiemy, że zawsze możemy liczyć na pomoc Bożą” (Mane nobiscum Domine, 29).
Duchowość eucharystyczna
4. W liście apostolskim Spiritus et Sponsa na XL rocznicę ogłoszenia Konstytucji o liturgii świętej Papież wyraził życzenie, aby w Kościele rozwijała się „duchowość liturgiczna”. Jest ona taką wizją liturgii, która podtrzymuje ludzką egzystencję i nadaje jej kierunek, kształtując przeżycie wierzącego jako autentyczny „kult duchowy” (por. Rz 12, 1). Bez pielęgnowania „duchowości liturgicznej” praktyka liturgii łatwo sprowadza się do „rytualizmu”, a łaska, która wypływa z celebracji, staje się bezowocna.
W sposób szczególny odnosi się to do Eucharystii: „Kościół żyje Eucharystią”. Celebracja eucharystyczna rzeczywiście prowadzi wiernych do tego, aby żyli w Chrystusie, w Kościele, mocą Ducha Świętego. Trzeba więc troszczyć o to, aby od Eucharystii sprawowanej zmierzać do Eucharystii przeżywanej: od wyznawanego misterium do odnowionego życia. Dlatego niniejszy tekst zawiera także zwięzły rozdział o duchowości eucharystycznej. W związku z tym pożyteczne będzie wskazanie niektórych punktów szczególnie znaczących:
– Eucharystia jest szczytem i źródłem (culmen et fons) życia duchowego, niezależnie od licznych dróg duchowości;
– regularne przyjmowanie Pokarmu eucharystycznego podtrzymuje łaskę niezbędną na drodze poszczególnych powołań i stanów życia (szafarze wyświęceni; małżonkowie i rodzice; osoby konsekrowane ) i rzuca światło na różne sytuacje życiowe (radości i bóle, problemy i plany, choroby i próby);
– miłość, zgoda, miłość braterska są owocami Eucharystii i wskazują na widzialną więź z Chrystusem realizowaną w sakramencie; jednocześnie praktykowanie miłości w stanie łaski jest warunkiem, dzięki któremu można sprawować w pełni Eucharystię: jest ona „źródłem”, lecz także „objawieniem” komunii (por. Mane nobiscum Domine, rozdz. III);
– obecność Chrystusa w nas i wśród nas pobudza do dawania świadectwa w życiu codziennym i do budowania doczesnej społeczności (miasta ziemskiego): Eucharystia jest początkiem i programem misji (por. Mane nobiscum Domine, rozdz. IV).
– Maryja: ikona Kościoła „eucharystycznego”
5. „Jeśli chcemy ponownie odkryć ścisłą więź, jaka istnieje między Kościołem i Eucharystią w całym jej bogactwie, nie możemy zapomnieć o Maryi, Matce i Wzorze Kościoła”. Tak zaczyna się rozdz. VI encykliki Ecclesia de Eucharistia, w którym Jan Paweł II przypomina głęboki związek, jednoczący Maryję z Eucharystią i Kościołem, który żyje Sakramentem ołtarza. Spotkanie z „Bogiem z nami i dla nas” zakłada obecność Dziewicy Maryi.
Rok Eucharystii stwarza także sposobną okazję do pogłębienia tego aspektu Misterium. Aby głęboko przeżywać celebrację eucharystyczną i czynić to w taki sposób, żeby pozostawiała ona ślad w naszym życiu, nie ma lepszej drogi, jak „uczyć się” od Maryi, „Niewiasty Eucharystii”.
Trzeba nadto przypomnieć to, co Papież napisał w liście Rosarium Virginis Mariae nr 15, a co dotyczy „upodobnienia się do Chrystusa z Maryją”: Ona „wprowadza nas w naturalny sposób w życie Chrystusa i pozwala nam jakby >oddychać< Jego uczuciami”. Natomiast w Ecclesia de Eucharistia Papież stwierdza, że w celebracji eucharystycznej wraz z pamiątką śmierci Chrystusa w pewien sposób otrzymujemy zawsze także dar Maryi, która została nam dana przez Ukrzyżowanego w osobie Jana (Oto Matka twoja: J 19,27): „Przeżywanie w Eucharystii pamiątki śmierci Chrystusa zakłada także nieustanne przyjmowanie tego daru. Oznacza to, że – na wzór Jana – przyjmiemy do siebie Tę, która za każdym razem jest nam dawana za Matkę. Oznacza jednocześnie podjęcie zadania upodabniania się do Chrystusa w szkole Matki i zgodę na to, aby nam towarzyszyła. Z Kościołem i jako Matka Kościoła, Maryja jest obecna w każdej z naszych celebracji eucharystycznych” (Ecclesia de Eucharistia, 57).
Wszystkie te tematy zasługują na to, aby w tym Roku stały się przedmiotem szczególnej medytacji (por. Mane nobiscum Domine, 31).
O sprawowaniu Eucharystii w komunii z Maryją i o przedłużaniu jej w postawach kultu, które w Niej jaśnieją jako przykłady, zobacz Zbiór Mszy o Najświętszej Maryi Pannie, Wprowadzenie, 12-18.
Święci: świadkowie życia eucharystycznego
6. W Novo millennio ineunte, nr 30 Papież zaprasza do postrzegania całej drogi duszpasterskiej Kościoła w perspektywie „świętości”. Wezwanie to nie może pozostać bez znaczenia dla całego Roku w szczególny sposób nacechowanego duchowością eucharystyczną. Eucharystia czyni nas świętymi, i nie można praktykować świętości nie zakorzenionej w życiu eucharystycznym. „Ten, kto Mnie spożywa, będzie żył przeze Mnie” (J 6, 57).
Ta prawda jest potwierdzona przez „zmysł wiary” całego ludu Bożego. W sposób szczególny jednak jej świadkami są święci, w których jaśnieje misterium paschalne Chrystusa. Jan Paweł II w Ecclesia de Eucharistia, nr 62 napisał: „Wejdźmy, umiłowani Bracia i Siostry, do szkoły świętych, wielkich mistrzów prawdziwej pobożności euchaŹrystycznej. W ich świadectwie teologia Eucharystii nabiera całego blasku przeżycia, >zaraża< nas i niejako >rozgrzewa
Niektórzy z nich ze szczególną intensywnością i ciesząc się specjalnymi darami Ducha Świętego, widzieli ten wymiar, zapalając braci swą miłością do Eucharystii (por. Mane nobiscum Domine, 31). Przykłady są niezliczone: od św. Ignacego Antiocheńskiego do św. Ambrożego, od św. Bernarda do św. Tomasza z Akwinu, od św. Paschalisa Baylón do św. Alfonsa Marii Liguori, od św. Katarzyny ze Sieny do św. Teresy z Avila, od św. Piotra Juliana Eymard do św. Pio z Pietrelciny, w końcu do „męczenników Eucharystii”, starożytnych i współczesnych, od św. Tarsycjusza do św. Mikołaja Pieck i Towarzyszy, do św. Piotra Maldonado.
Rok Eucharystii stwarza okazję do odkrycia owych „świadków”, zarówno wśród chrześcijan bardziej znanych na płaszczyźnie Kościoła powszechnego, jak pośród tych, których bardziej wspomina się w Kościołach partykularnych. Jest pożądane, aby teologowie w swoich badaniach zainteresowali się nimi, ponieważ życie świętych jest znamiennym „locus theologicus”: w świętych „Bóg mówi” (por. KK, 50) a ich doświadczenie duchowe (por. KO, 8) potwierdzone kościelną oceną rzuca światło na Misterium. Podążając w ich świetle oraz ich śladami, łatwiej będziemy mogli przyczynić się do tego, aby ten Rok łaski przyniósł obfite owoce.
2.CELEBRACJE LITURGICZNE
7. Eucharystia, znajdując się w sercu ekonomii sakramentalnej jako szczyt inicjacji chrześcijańskiej, rzuca światło na inne sakramenty i jest ich punktem odniesienia. Sama forma obrzędowa przewiduje lub nakazuje – z wyjątkiem pokuty – aby sakramenty były lub mogły być włączone w sprawowanie Eucharystii (por. Wprowadzenia do różnych obrzędów; Redemptionis Sacramentum, 75-76).
Podobnie Liturgia Godzin może być złączona z celebracją eucharystyczną (por. OWLG, 93-97).
Także sakramentalia, jak błogosławieństwo opata, profesja zakonna, konsekracja dziewic, ustanawianie w posługach zwyczajnych lub nadzwyczajnych, pogrzeb, znajdują swój normalny kontekst we Mszy świętej. Poświęcenie Kościoła i ołtarza dokonuje się w ramach sprawowania Eucharystii.
Są także inne błogosławieństwa, które mogą być dokonywane w czasie Mszy świętej (por. Obrzędy koronacji wizerunku Najświętszej Maryi Panny; Obrzędy błogosławieństw, 28).
Jeśli są pewne błogosławieństwa, akty kultu, praktyki pobożności, których nie można włączać we Mszę świętą (por. Obrzędy błogosławieństw, 28; De sacra communione, 83; Redemptionis Sacramentum, 75-79; Dyrektorium o pobożności ludowej, 13, 204), to jednak prawdą jest, że nie ma modlitwy chrześcijańskiej bez odniesienia do Eucharystii. Ona jest najbardziej wzniosłą modlitwą Kościoła i dlatego dla chrześcijan jest czymś niezastąpionym. Liczne formy modlitwy prywatnej, jak i różne przejawy pobożności ludowej naprawdę osiągają swe właściwe znaczenie przez to, że przygotowują do sprawowania Eucharystii lub przedłużają jej działanie w życiu.
Tytułem przykładu wymieńmy niektóre dni, okresy i rodzaje modlitw, mające odniesienie do Eucharystii.
Niedziela
8. Niedziela jest „pierwotnym dniem świątecznym”, „podstawą i rdzeniem całego roku liturgicznego” (KL, 106). „Wszystkie jej znaczenia i powiązania tworzą całość, która stanowi swoistą syntezę życia chrześcijańskiego i warunek dobrego przeżywania go” (Dies Domini, 81).
Jest ona rzeczywiście dniem Chrystusa zmartwychwstałego i zawiera w sobie pamiątkę tego, co jest samym fundamentem wiary chrześcijańskiej (por. 1 Kor 15, 14-19). „Jeżeli niedziela jest dniem zmartwychwstania, to nie tylko jako pamiątka wydarzenia z przeszłości, ale jako świętowanie żywej obecności Zmartwychwstałego pośród wierzących. Aby we właściwy sposób głosić i przeżywać tę obecność, uczniowie Chrystusa nie mogą poprzestawać na modlitwie indywidualnej ani wspominać Jego śmierci i zmartwychwstania tylko w swoim wnętrzu, w skrytości serca ( ). Ważne jest zatem, by gromadząc się wyrażali w pełni tożsamość Kościoła jako ekklesía zgromadzenia zwołanego przez zmartwychwstałego Pana” (Dies Domini, 31). Celebracja eucharystyczna jest rzeczywiście sercem niedzieli.
Związek między objawieniem Zmartwychwstałego i Eucharystią jest szczególnie widoczny w spotkaniu z uczniami w Emaus (por. Łk 24,13-35). Sam Chrystus przygotowuje ich do wejścia w sposób duchowy w Jego misterium przez słuchanie Jego słowa i komunię w „Chlebie łamanym” (por. Mane nobiscum Domine). Gesty spełnione przez Jezusa: „wziął chleb, odmówił błogosławieństwo, połamał go i dawał im” (Łk 24,30), są tożsame z czynnościami, które On wykonał przy Ostatniej Wieczerzy i które przez kapłana nieustannie wykonuje w naszych celebracjach Eucharystii.
Charakter niedzielnej Mszy św. i znaczenie, jakie ona posiada dla życia chrześcijańskiego, wymagają, aby była przygotowywana ze szczególną troską i przeżywana jako objawienie Kościoła (por. Dies Domini, 34-36; Ecclesia de Eucharistia, 41; Novo millennio ineunte, 36); aby wyróżniała się jako celebracja radosna i rozśpiewana, wciągająca do czynnego udziału (por. Dies Domini, 50-51).
Ożywienie we wszystkich wspólnotach celebracji niedzielnej Eucharystii powinno być pierwszym zadaniem podejmowanym w tym szczególnym Roku. Jeśli uczynimy przynajmniej to, a przy tym doprowadzimy do ożywienia adoracji eucharystycznej poza Mszą, Rok Eucharystii przyniesie już cenny owoc (por. Mane nobiscum Domine, 23 i 29).
Wigilia paschalna i Komunia wielkanocna
9. Wigilia paschalna stanowi serce roku liturgicznego. W niej celebracja Eucharystii jest „szczytem, jest ona bowiem najpełniej sakramentem paschalnym, czyli upamiętnieniem Ofiary Krzyża i obecnością Chrystusa zmartwychwstałego, jest dopełnieniem chrześcijańskiego wtajemniczenia i przedsmakiem wieczystej Paschy” (List o świętach paschalnych, 90).
Wigilia paschalna winna być sprawowana bez pośpiechu. Należy troszczyć się o to, aby wszystkie obrzędy i słowa osiągnęły swój pełny wyraz, zwłaszcza Komunia eucharystyczna. Komunia ta jest wyrazem pełnego uczestnictwa w misterium celebrowanym w tę świętą noc. Ordynariusze miejsca, zachowując istniejące przepisy liturgiczne i uwzględniając konkretne okoliczności (por. Redemptionis Sacramentum, 100-107), powinni zadbać o to, aby pełnia znaku Uczty eucharystycznej Wigilii paschalnej ujawniała się przez Komunię pod postaciami chleba i wina (por. List o świętach paschalnych, 91 i 92).
Oktawa wielkanocna, jak i Msze niedzielne okresu wielkanocnego mają szczególne znaczenie dla nowo ochrzczonych (por. OCWD, 37-40 i 235-239). Jest nadto zwyczajem, że w te niedziele dzieci przyjmują pierwszą Komunię (por. List o świętach paschalnych, 103). Poleca się, aby zwłaszcza w czasie oktawy wielkanocnej Komunia św. była zanoszona do chorych (List o świętach paschalnych, 104).
W okresie wielkanocnym pasterze winni przypominać znaczenie przykazania kościelnego o przyjęciu w tym czasie Komunii św. (por. KPK, kan. 920), dążąc do tego, aby to przykazanie było zachowywane nie w sposób minimalistyczny, lecz jako niepodważalna norma uczestnictwa w Eucharystii, które winno się rozciągać na całe życie i wyrażać się regularnie przynajmniej we wszystkie niedziele.
Wielki Czwartek
10. Znana jest wymowa Mszy krzyżma, którą zgodnie z tradycją biskup sprawuje w Czwartek Wielkiego Tygodnia (ze względów duszpasterskich może być antycypowana w innym dniu, w pobliżu Wielkanocy [por. Caeremoniale Episcoporum, 275]). Oprócz prezbiterów z różnych części diecezji wezwanych do koncelebrowania z biskupem, należy także zaprosić wiernych świeckich do uczestnictwa w tej Mszy i przyjęcia sakramentu Eucharystii w czasie jej sprawowania (por. List o świętach paschalnych, 35).
W celu przypomnienia, zwłaszcza kapłanom, eucharystycznego Misterium Wielkiego Czwartku, od początku swego pontyfikatu papież Jan Paweł II przesyłał List do kapłanów (w 2003 r. encyklikę Ecclesia de Eucharistia).
Dla podkreślenia szczególnego znaczenia, jakie posiada ten dzień (por. Caeremoniale Episcoporum, 97), cała uwaga winna być skierowana przede wszystkim na misteria wspominane we Mszy „Wieczerzy Pańskiej”: ustanowienie Eucharystii, ustanowienie kapłaństwa służebnego i przykazanie Pana o miłości braterskiej.
Odpowiednie wskazania obrzędowe i duszpasterskie dotyczące Mszy wieczornej Wielkiego Czwartku, procesji eucharystycznej na jej zakończenie i adoracji Najświętszego Sakramentu można znaleźć w cytowanym Liście okólnym o przygotowaniu i obchodzeniu świat paschalnych, 44-57 i w Dyrektorium o pobożności ludowej, 141.
Uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa
11. To święto, „rozszerzone na cały Kościół łaciński przez papieża Urbana IV w roku 1264, z jednej strony stało się odpowiedzią wiary i kultu na błędy heretyckie dotyczące tajemnicy obecności Chrystusa w Eucharystii, a z drugiej było ukoronowaniem ruchu gorącej pobożności eucharystycznej” (Dyrektorium o pobożności ludowej, 160).
Uroczystość Bożego Ciała inspirowała w ludzie Bożym nowe formy pobożności eucharystycznej aż do naszych czasów (por. Dyrektorium o pobożności ludowej, 160-163). Należy do nich procesja, stanowiąca wzorzec procesji eucharystycznych: przedłuża sprawowanie Eucharystii w sposób, w którym lud chrześcijański „składa publiczne świadectwo swej wiary i pobożności wobec Najświętszego Sakramentu” (De sacra communione, 101; por. KPK, kan. 944). Dlatego „niech w tym roku szczególnie żarliwie będzie przeżywana uroczystość Bożego Ciała z tradycyjną procesją. Wiara w Boga, który poprzez Wcielenie stał się naszym towarzyszem drogi, niech będzie głoszona wszędzie, a zwłaszcza na naszych ulicach i pośród naszych domów; niech to będzie wyrazem naszej wdzięcznej miłości i niewyczerpanym źródłem błogosławieństwa” (Mane nobiscum Domine, 18).
Akcent wyraźnie eucharystyczny można oczywiście nadać także uroczystości Najświętszego Serca Jezusa.
Celebracja eucharystyczna i Liturgia Godzin
12. „Liturgia Godzin rozciąga na poszczególne pory dnia uwielbienie i dziękczynienie oraz wspomnienie tajemnic zbawienia, modlitwę błagalną i przedsmak niebiańskiej chwały dany nam w Eucharystii, będącej ośrodkiem i szczytem całego życia wspólnoty chrześcijańskiej. Liturgia godzin najlepiej przygotowuje do owocnego sprawowania Eucharystii i ożywia odpowiednie usposobienie, jak wiarę, nadzieję, miłość, pobożność i ducha ofiary” (OWLG, 12).
We wspólnej celebracji, kiedy okoliczności na to pozwalają, można ściśle połączyć Mszę świętą i jedną z godzin oficjum – Jutrznię, modlitwę w ciągu dnia, Nieszpory, według wskazań i obowiązujących norm (por. OWLG, 93-97).
Adoracja eucharystyczna
13. Przechowywanie Ciała Chrystusa dla zapewnienia Komunii chorym zapoczątkowało u wiernych chwalebny zwyczaj trwania na modlitwie celem adorowania Chrystusa rzeczywiście obecnego w sakramencie przechowywanym w tabernakulum. Adoracja Najświętszego Sakramentu zalecana przez Kościół pasterzom i wiernym, jest jasnym wyrazem związku między sprawowaniem Ofiary Pana i Jego trwałą obecnością w konsekrowanej Hostii (por. De sacra communione, 79-100; Ecclesia de Eucharistia, 25; Mysterium fidei; Redemptionis Sacramentum, 129-141).
Trwanie na modlitwie przy Panu Jezusie, żywym i prawdziwym w Najświętszym Sakramencie, umacnia zjednoczenie z Nim: przygotowuje do owocnego sprawowania Eucharystii oraz przedłuża postawy kultyczne i egzystencjalne przez nią wzbudzone.
Wyraża się to, według tradycji Kościoła, w różny sposób:
– proste nawiedzenie Najświętszego Sakramentu złożonego w tabernakulum: krótkie spotkanie z Chrystusem wynikające z wiary w Jego obecność i wyrażone modlitwą w milczeniu;
– adoracja przed Najświętszym Sakramentem wystawionym, według norm liturgicznych, w monstrancji lub w cyborium, w formie przedłużonej lub krótkiej;
– wieczysta adoracja, w formie czterdziestogodzinnego nabożeństwa lub w innych formach, w których uczestniczy wspólnota zakonna, bractwo eucharystyczne, albo wspólnota parafialna. Stwarzają one okazję dla licznych wyrazów pobożności eucharystycznej (por. Dyrektorium o pobożności ludowej, 165).
14. Adoracja i Pismo Święte. „Podczas wystawienia należy modlitwy, śpiewy i czytania ułożyć tak, by adorujący wierni skupiali swoją uwagę na Chrystusie Panu. Dla ożywienia wewnętrznej modlitwy, należy dobierać czytania Pisma Świętego, głosić homilię albo krótkie egzorty, które pomogłyby coraz głębiej cenić tajemnicę eucharystyczną. Na słowo Boże niech wierni odpowiadają śpiewem. W pewnych zaś momentach dobrze jest zachować święte milczenie” (De sacra communione, 95, polskie wydanie nr 71).
15. Adoracja i Liturgia Godzin. „Przed Najświętszym Sakramentem wystawionym na dłuższy czas, można odprawić jakąś część Liturgii Godzin, zwłaszcza Godziny główne. Przez Liturgię Godzin, uwielbienia i dziękczynienia składane Bogu w czasie sprawowania Eucharystii rozciąga się na różne pory dnia, a Kościół kieruje swe błagania do Chrystusa, przez Niego zaś do Ojca, w imieniu całego świata” (De sacra communione, 96, wydanie polskie nr 72).
16. Adoracja i różaniec. List apostolski Rosarium Virginis Mariae pomógł nam ostatnio skorygować spojrzenie na różaniec jako na zwyczajną modlitwę maryjną. Zostaliśmy wezwani, by dowartościować jego wymiar ściśle chrystologiczny: kontemplację misteriów Chrystusa oczami i sercem Maryi, w łączności z Nią i za Jej przykładem.
Chociaż podczas wystawienia Najświętszego Sakramentu nie powinno się wykonywać innych praktyk pobożnościowych ku czci Dziewicy Maryi i Świętych (por. Dyrektorium o pobożności ludowej, 165), to zrozumiałe jest, że Urząd Nauczycielski nie wyklucza różańca: ma on właśnie taki chrystocentryczny charakter, który należy podkreślać i rozwijać. Mając na uwadze Rok Eucharystii, Papież pisał: „różaniec, pojmowany w jego głębokim znaczeniu biblijnym i chrystocentrycznym, na które zwróciłem uwagę w Liście apostolskim Rosarium Virginis Mariae, stanie się szczególnie odpowiednim sposobem kontemplacji eucharystycznej, realizowanej razem z Maryją i w Jej szkole” (Mane nobiscum Domine, 18; por. Redemptionis Sacramentum, 137; Dyrektorium o pobożności ludowej,165). Dlatego w praktyce duszpasterskiej winny być odkrywane i rozwijane elementy, o których jest mowa w Rosarium Virginis Mariae, rozdz. III. Słuchanie tekstu biblijnego, milczenie medytacyjne, dopowiedzenie chrystologiczne po imieniu Jezus w trakcie modlitwy Zdrowaś Maryjo, śpiewane Chwała Ojcu, dodana modlitwa końcowa skierowana do Chrystusa, także w formie litanijnej; wszystkie te akty uwydatniają charakter kontemplacyjny, który cechuje modlitwę przed Najświętszym Sakramentem znajdującym się w tabernakulum lub wystawionym do adoracji. Recytowanie różańca w pośpiechu, bez chwil medytacji, niewystarczające ukierunkowanie chrystologiczne, nie pomagają w spotkaniu z Chrystusem obecnym w Sakramencie ołtarza.
Co do litanii do Matki Bożej, która jest samodzielnym aktem kultu nie koniecznie związanym z różańcem (por. Dyrektorium o pobożności ludowej, 203), to bardziej właściwe może być zastąpienie jej przez litanie bezpośrednio skierowane do Chrystusa (np. litania do Serca Jezusa, do Krwi Chrystusa).
17. Błogosławieństwo eucharystyczne. Procesje i adoracje eucharystyczne kończą się zwykle, kiedy obecny jest kapłan lub diakon, błogosławieństwem Najświętszym Sakramentem. Inni szafarze lub osoby upoważnione do wystawienia dokonują na jego zakończenie schowania Najświętszego Sakramentu do tabernakulum (por. De sacra communione, 91, wydanie polskie nr 67).
Ponieważ błogosławieństwo Najświętszym Sakramentem nie jest formą pobożności eucharystycznej samą w sobie, powinno być poprzedzone krótkim wystawieniem, odpowiednim czasem modlitwy i milczenia. „Zakazane jest wystawienie, które ma na celu tylko udzielenie błogosławieństwa” (De sacra communione, 89, wydanie polskie nr 65).
Procesje eucharystyczne
18. Procesja eucharystyczna po drogach miasta ziemskiego pomaga wiernym poczuć się ludem Bożym, który jest ze swoim Panem w drodze, wyznając wiarę w „Boga z nami i dla nas” (por. Redemptionis Sacramentum, 142-144; Dyrektorium o pobożności ludowej, 162-163). Dotyczy to szczególnie procesji eucharystycznej w jej najbardziej właściwym sensie, w Boże Ciało.
Konieczne jest, aby w procesjach zachowano normy, które zapewniają godność i szacunek wobec Najświętszego Sakramentu oraz regulują ich przebieg. W czasie tych procesji zdobienie dróg, hołd w postaci kwiatów, śpiewy i modlitwy są manifestacją wiary w Pana i chwały dla Niego (por. De sacra communione, 101-108, wydanie polskie nr 77-84).
Kongresy eucharystyczne
19. Kongresy eucharystyczne są znakiem wiary i miłości oraz szczególnym wyrazem kultu eucharystycznego. Te kongresy „należy uważać za „stacje”, na które jakaś wspólnota zaprasza cały miejscowy Kościół, albo jakiś miejscowy Kościół zaprasza inne Kościoły jednego kraju czy narodu a nawet z całego świata, aby wspólnie doskonalej zgłębić jakiś aspekt tajemnicy eucharystycznej oraz uczcić ją publicznie w duchu miłości i jedności” (De sacra communione, 109, wydanie polskie nr 85).
W celu zapewnienia owocnego przebiegu kongresu należy przestrzegać wskazań dotyczących jego przygotowania i przeprowadzenia, podanych w De sacra communione, 110-112, wydanie polskie nr 86-88.
3.ZARYS DUCHOWOŚCI EUCHARYSTYCZNEJ
20. Wykład o duchowości eucharystycznej wymagałby więcej niż to, co proponujemy na tych stronicach. Ograniczamy się tu bowiem tylko do pewnych „szkiców”, w nadziei, że Kościoły partykularne podejmą ten temat w sposób bardziej całościowy, wdrażając specyficzne inicjatywy katechetyczne i formacyjne. Ważne jest, aby Eucharystia była pojmowana nie tylko na płaszczyźnie obrzędowej, jako celebracja, lecz także jako program życia i fundament autentycznej „duchowości eucharystycznej”.
Rok Eucharystii jest właśnie czasem sprzyjającym temu poszerzeniu spojrzenia poza aspekty typowo obrzędowe. Eucharystia bowiem, będąc sercem życia chrześcijańskiego, nie zamyka się w ścianach kościoła, lecz wymaga przeniesienia jej w życie tego, kto w niej uczestniczy. Sakrament Ciała Chrystusa zmierza do budowania Ciała Chrystusa, którym jest Kościół. Wewnętrzne postawy eucharystyczne, których się uczymy w czasie celebracji, należy pielęgnować w życiu duchowym, stosownie do rodzaju powołania i stanu życia każdego z wiernych. Eucharystia jest naprawdę pokarmem nieodzownym dla wszystkich wierzących w Chrystusa, bez rozróżnienia wieku i stanu.
Rozważania tu przedstawione wytyczają kierunki refleksji, mające za punkt wyjścia pewne sformułowania zaczerpnięte z łacińskiego tekstu Mszału. Pragniemy tym samym podkreślić, że cechą duchowości liturgicznej jest to, iż zakorzenia się ona w znakach, obrzędach, słowach celebracji oraz czerpie z nich zdrowy i obfity pokarm.
21. Słuchanie słowa
Verbum Domini – Oto słowo Boże (Pańskie)
Na końcu czytań Pisma Świętego aklamacja Verbum Domini – Oto słowo Boże – przypomina nam ważność tego, co pochodzi z ust Boga; że słyszymy nie jakiś „odległy” (obcy) tekst, chociaż natchniony, ale żywe słowo, którym Bóg nas wzywa: jesteśmy uczestnikami prawdziwego „dialogu między Bogiem a Jego ludem: dialog ten ogłasza wspaniałe prawdy o zbawieniu i wciąż na nowo przypomina o zobowiązaniach, jakie wynikają z Przymierza” (Dies Domini, 41).
Liturgia słowa jest częścią konstytutywną Eucharystii (por. KL, 56; Dies Domini, 39-41). Gromadzimy się na liturgię, aby słuchać tego, co Pan mówi do nas: do wszystkich i do każdego. On mówi teraz i tu do nas, którzy słuchamy Go wierząc, że tylko On ma słowa życia wiecznego, że Jego słowo jest pochodnią dla naszych kroków na drodze.
Uczestniczyć w Eucharystii to znaczy słuchać Pana i wprowadzać z czyn to, co nam objawia, czego od nas żąda, czego pragnie w naszym życiu. Owoc zrodzony ze słuchania Boga, który mówi do nas, kiedy w Kościele czyta się Pisma Święte (por. KL, 7), dojrzewa w życiu codziennym (por. Mane nobiscum Domine, 13).
Postawa słuchania znajduje się u początków życia duchowego. Wierzyć w Chrystusa znaczy słuchać Jego słowa i zachowywać je w praktyce życia. Jest to otwarcie się na głos Ducha Świętego, Mistrza wewnętrznego, który nas prowadzi do całej prawdy, nie tylko do prawdy, którą trzeba poznawać, lecz także do prawdy, którą trzeba czynić.
Aby rzeczywiście słuchać Pana w liturgii słowa, trzeba koniecznie słuchać sercem. Do tego przygotowuje osobiste czytanie Pism Świętych, na co winniśmy znaleźć określony czas i przewidziane okazje, aby nie ograniczało się ono do ewentualnych skrawków czasu. Aby usłyszane w celebracji eucharystycznej słowa nie znikły z myśli i serca wraz z wyjściem z kościoła, trzeba szukać sposobności ku temu, by wsłuchiwać się w głos Boga, który do nas przemawia w wielu okolicznościach codziennego życia.
22. Nawrócenie
Agnoscamus peccata nostra ut apti simus ad sacra mysteria celebranda.
Kyrie eleison, Christe eleison.
Domine Deus, Agnus Dei, Filius Patris, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Agnus Dei, qui tollis peccata mundi, miserere nobis.
Domine non sum dignus ut intres
Jak widać z podanych tekstów, w celebracji eucharystycznej wyraźnie obecny jest wymiar pokutny. Występuje nie tylko na początku w akcie pokuty, obejmującym różne formuły błagania o miłosierdzie, lecz także w prośbie zanoszonej do Chrystusa w śpiewie Chwała na wysokości, w śpiewie Baranku Boży podczas łamania Chleba, w modlitwie, którą kierujemy do Pana przed przyjęciem Pokarmu eucharystycznego.
Eucharystia, choć pobudza do nawrócenia i oczyszcza serce człowieka pokutującego, świadomego własnej nędzy i pragnącego przebaczenia od Boga, nie zastępuje jednak spowiedzi sakramentalnej, jedynego zwyczajnego sposobu, w jaki dostępujemy pojednania z Bogiem i Kościołem w przypadku popełnienia grzechów ciężkich.
Tę postawę ducha winniśmy zachować w codzienności, podtrzymując ją przez rachunek sumienia, tzn. konfrontację myśli, słów, czynów, zaniedbań, z Ewangelią Jezusa.
Przejrzyste dostrzeganie własnych słabości uwalnia nas z samozadowolenia, pozwala trwać w prawdzie przed Bogiem, pobudza do wyznawania miłosierdzia Ojca, który jest w niebie, wskazuje nam drogę, którą mamy kroczyć, wiedzie do sakramentu pokuty. Otwiera nas także na uwielbienie i dziękczynienie. Pomaga nam w końcu być dobrymi dla bliźniego, współcierpieć z nim w jego słabościach i przebaczać mu. Jezusowe wezwanie do pojednania się z bratem przed przyniesieniem daru do ołtarza (por. Mt 5,23-24) i apel św. Pawła o badanie swego sumienia przed uczestnictwem w Eucharystii (Niech […] człowiek baczy na siebie samego, spożywając ten chleb i pijąc z tego kielicha: 1 Kor 11, 28) winniśmy brać na serio. Bez pielęgnowania tych postaw Eucharystia zostaje pozbawiona swego głębokiego wymiaru.
23. Pamiątka – pamięć
Memores igitur, Domine, eiusdem Filii tui salutiferae passionis necnon mirabilis resurrectionis et ascensionis in caelum (Modlitwa eucharystyczna III).
„Chrześcijanie od początku celebrują Eucharystię, a jej forma w swej istocie nie zmieniła się w ciągu wieków i w rozmaitych liturgiach. Wynika to z tego, że jest dla nas wiążące polecenie Pana, który w wigilię swojej męki powiedział: >Czyńcie to na moją pamiątkę!< (1 Kor 1 l, 24-25)” (KKK 1356).
Eucharystia w sensie specyficznym jest „pamiątką” śmierci i zmartwychwstania Pana. Sprawując Eucharystię, Kościół sprawuje pamiątkę Chrystusa, tego, co uczynił i co powiedział, Jego wcielenia, śmierci, zmartwychwstania, wniebowstąpienia. W niej dokonuje się pamiątka całej historii zbawienia, zapowiadanej w Starym Przymierzu.
Upamiętniamy w niej to, co Bóg – Ojciec, Syn i Duch Święty – uczynił i czyni dla całej ludzkości, od stworzenia do „nowego stworzenia” w Chrystusie, w oczekiwaniu na Jego przyjście przy końcu czasów, dla zjednoczenia w sobie wszystkiego.
„Upamiętnienie” eucharystyczne, przechodząc od celebracji do naszych postaw życiowych, prowadzi nas do pamiętania o wszystkich darach otrzymanych od Boga w Chrystusie. Stąd jak ze źródła bierze początek życie naznaczone „wdzięcznością”, poczuciem „bezinteresownej ofiarności”, a także „odpowiedzialności”.
Pamięć o tym, co Bóg uczynił i co dla nas czyni, podtrzymuje nas w duchowej wędrówce.
Modlitwa Ojcze nasz przypomina nam, że jesteśmy synami Ojca, który jest w niebie, braćmi Jezusa, naznaczonymi znamieniem Ducha Świętego, który został wlany do naszych serc.
Pamięć o darach natury (życie, zdrowie, rodzina ) ożywia dziękczynienie oraz każe szanować i rozwijać te dary.
Pamięć o darach łaski (chrzest i inne sakramenty; cnoty chrześcijańskie ) również ożywia dziękczynienie i domaga się wysiłku, abyśmy nie marnowali tych „talentów”, ale je pomnażali i dbali o ich owocność.
24. Ofiara
Hoc est Corpus meum. Hic est calix Sanguinis mei novi et aeterni testamenti.
Te igitur, clementissime Pater, per Iesum Christum, Filium tuum, Dominum nostrum, supplices rogamus ac petimus, uti accepta habeas et benedicas haec dona, haec munera, haec sancta sacrificia illibata.
Memento, Domine, omnium circumstantium, quorum tibi fides cognita est et nota devotio, pro quibus tibi offerimus: vel qui tibi offerunt hoc sacrificium laudis.
Hanc igitur oblationem servitutis nostrae, sed et cunctae familiae tuae (Modlitwa eucharystyczna I).
Offerimus tibi, gratias referentes, hoc sacrificium vivum et sanctum (Modlitwa eucharystyczna III).
Eucharystia jest sakramentem Ofiary paschalnej. Od Wcielenia w łonie Maryi Dziewicy aż do ostatniego tchnienia na krzyżu życie Jezusa jest nieustannym całopaleniem, wytrwałym podporządkowaniem się planom Ojca. Szczytem jest ofiara Chrystusa na Kalwarii: „Ilekroć sprawowana jest na ołtarzu ofiara krzyża, w której >Chrystus został złożony w ofierze jako nasza Pascha< (1 Kor 5,7), dokonuje się dzieło naszego odkupienia” (KK, 3; KKK, 1364).
Ta jedyna i wieczna ofiara jest rzeczywiście obecna w sakramencie ołtarza. Naprawdę, „ofiara Chrystusa i ofiara Eucharystii są jedną ofiarą” (KKK, 1367).
Do niej Kościół dołącza swoją ofiarę, aby stać się jednym ciałem i jednym duchem w Chrystusie, a znakiem [tego zjednoczenia] jest Komunia sakramentalna (por. Ecclesia de Eucharistia, 11-16). Uczestniczyć w Eucharystii to być posłusznym Ewangelii, której słuchamy; spożywać Ciało i pić Krew Pańską to znaczy czynić nasze życie ofiarą miłą Bogu: przez Chrystusa, z Chrystusem i w Chrystusie.
Jak liturgiczny obrzęd Eucharystii jest zakorzeniony w ofierze złożonej przez Chrystusa raz na zawsze w dniach Jego ziemskiej egzystencji (por. Hbr 5,7-9) i przedstawia ją sakramentalnie, tak uczestnictwo w celebracji winno się łączyć z darem naszej egzystencji. W Eucharystii Kościół składa ofiarę Chrystusa, ofiarując się z Nim (por. KL, 48; OWMR, 79, f; Ecclesia de Eucharistia, 13).
Ofiarniczy wymiar Eucharystii ogarnia także nasze życie. Stąd wynika duchowość ofiary, daru z siebie, bezinteresownego oddania, składania w darze wszystkiego, czego wymaga życie chrześcijańskie.
W chlebie i winie, które przynosimy do ołtarza, zawarta jest w postaci znaku nasza egzystencja: cierpienie oraz trud życia na wzór Chrystusa i według przykazania, jakie dał swoim uczniom.
W przyjęciu Ciała i Krwi Chrystusa zawiera się nasze „oto jestem” – gotowość, aby pozwolić Mu w nas myśleć, mówić i działać.
Eucharystyczna duchowość ofiary powinna przenikać naszą codzienność: pracę, relacje z ludźmi, tysiące spraw, którymi się zajmujemy; obowiązki związane z powołaniem małżonków, rodziców, dzieci; poświęcenie się posłudze przez tego, kto jest biskupem, prezbiterem, diakonem; świadectwo osób konsekrowanych; „chrześcijańską” postawę w obliczu bólu fizycznego i cierpienia moralnego; odpowiedzialność za budowanie państwa ziemskiego w świetle wartości ewangelicznych w różnych wymiarach.
