20. KONGREGACJI DS. OBRZĘDÓW, INSTRUKCJA EUCHARISTICUM MYSTERIUM, O KULCIE TAJEMNICY EUCHARYSTYCZNEJ

Kongregacja d.s. Obrzędów

INSTRUKCJA

„EUCHARISTICUM MYSTERIUM”

O KULCIE TAJEMNICY EUCHARYSTYCZNEJ

(AAS 59 (1967) 5 99-637)

25 maja 1967 r.

źródło: https://www.kkbids.episkopat.pl/?id=93

WSTĘP

1. Ostatnie dokumenty kościoła dotyczące tajemnicy eucharystycznej

Tajemnica eucharystyczna jest prawdziwie ośrodkiem świętej Liturgii, a nawet całego życia chrześcijańskiego. Toteż Kościół pouczony przez Ducha Świętego usiłuje coraz bardziej ją pogłębiać i coraz intensywniej z niej żyć.

W naszych czasach święty Sobór Watykański II uwydatnił różne ważne aspekty tej tajemnicy.

Przez Konstytucję o świętej Liturgii przypomniał on niektóre rzeczy dotyczące natury i doniosłości Eucharystii¹; ustanowił dalej zasady rewizji obrzędów najświętszej ofiary Mszy św., by sprawowanie tej tajemnicy sprzyjało czynnemu i pełnemu uczestnictwu wiernych²; ponadto poszerzył praktykę koncelebry i Komunii św. pod obiema postaciami³.

W Konstytucji o Kościele wyłożył ścisły związek zachodzący między Eucharystią a tajemnicą Kościoła⁴. W innych wreszcie dokumentach po wielokroć podniósł doniosłość tajemnicy eucharystycznej w życiu wiernych⁵ oraz jej moc oświetlenia sensu działalności ludzkiej i całej natury stworzonej, ponieważ w niej „składniki przyrody wyhodowane przez ludzi, przemieniają się w Ciało i Krew chwalebną”⁶.

Drogę do tych licznych wypowiedzi świętego Soboru przygotował pap. Pius XII głównie przez encyklikę „Mediator Dei”⁷. Papież zaś Paweł VI” przypomniał w encyklice „Mysterium Fidei”⁸ znaczenie niektórych części nauki o Eucharystii, zwłaszcza o rzeczywistej obecności Chrystusa i kulcie należnym temu Sakramentowi poza Mszą św.

2. Konieczność uwzględnienia jednocześnie całej nauki tych dokumentów

Z tego względu ostatnimi czasy niektóre aspekty tradycyjnej nauki o tej tajemnicy usilniej rozważa się tu i ówdzie w Kościele i z nową gorliwością przedstawia się pobożności wiernych, przy współudziale również studiów czy inicjatyw, głównie liturgicznych i biblijnych.

Konieczną jest więc rzeczą, aby z całej nauki zawartej w tych dokumentach brać normy praktyczne, celem pokazania, w jaki sposób lud chrześcijański winien odnosić się do tej tajemnicy, by zdobyć tę znajomość, którą Sobór ukazał Kościołowi.

Chodzi bowiem o to, by tajemnica eucharystyczna, W pełni rozważana W różnorakich swoich aspektach, ukazała się oczom wiernych w należytym sobie blasku a stosunki, które w myśl nauki Kościoła zachodzą wedle obiektywnego rozeznania między różnymi aspektami tej tajemnicy, torowały sobie drogę w życiu i umysłowości wiernych.

3. Ważniejsze punkty nauki zawartej w tych dokumentach

Wśród założeń doktrynalnych, które da się rozeznać we wspomnianych dokumentach kościelnych o tajemnicy eucharystycznej, trzeba odnotować następujące, jako wywierające wpływ na postawę ludu chrześcijańskiego w stosunku do tej tajemnicy i z tego względu mające bezpośredni związek z celem niniejszej Instrukcji.

a) „Syn Boży w naturze człowieczej z Nim zjednoczonej, zwyciężając śmierć przez śmierć i zmartwychwstanie swoje, odkupił człowieka i przemienił w nowe stworzenie (por. Ga 6, 15; 2 Kor 5, 17). Udzielając bowiem Ducha swego, ustanowił braci swoich, powołanych ze wszystkich narodów, w sposób mistyczny jako Ciało swoje. W ciele tym życie Chrystusowe rozlewa się na wiernych, którzy przez Sakramenty jednoczą się w sposób tajemny i rzeczywisty z umęczonym i uwielbionym Chrystusem”⁹.

Dlatego „Zbawiciel nasz podczas Ostatniej Wieczerzy, tej nocy, kiedy został wydany, ustanowił eucharystyczną Ofiarę Ciała i Krwi swojej, aby w niej na cale wieki, aż do swego przyjścia, utrwalić Ofiarę Krzyża i tak umiłowanej Oblubienicy Kościołowi, powierzyć pamiątkę swej męki i zmartwychwstania: sakrament miłosierdzia, znak jedności, węzeł miłości, ucztę paschalną, w której spożywamy Chrystusa, w której dusza napełnia się łaską i otrzymuje zadatek przyszłej chwały”¹⁰.

Stąd Msza św., czyli Wieczerza Pańska, jest zarazem i nierozdzielnie:

– ofiarą, która utrwala ofiarę krzyża,

– pamiątką śmierci i zmartwychwstania Pana mówiącego: „Czyńcie to na moją pamiątkę” (Łk 22,19);

– świętą ucztą, w czasie której lud Boży przez przyjęcie Ciała i Krwi Pańskiej uczestniczy w dobrach ofiary paschalnej, wznawia nowe przymierze raz zawarte z ludźmi przez Boga w krwi Chrystusowej, a w wierze i nadziei wyobraża i uprzedza ucztę eschatologiczną w królestwie Ojca, głosząc śmierć Pana „aż przyjdzie”¹¹.

b) We mszy św. więc ofiara i święta uczta tak należą do tej samej tajemnicy, że jedna łączy się ścisłym węzłem z drugą.

Pan bowiem staje się żertwą w ofierze Mszy św., „gdy zaczyna być sakramentalnie obecny jako duchowy pokarm wiernych pod postaciami chleba i wina”¹². I w tym celu Chrystus powierzył Kościołowi tę ofiarę, by wierni uczestniczyli w niej tak duchowo przez wiarę i miłość, jak i sakramentalnie przez ucztę Komunii świętej. Uczestnictwo zaś w Wieczerzy Pańskiej jest zawsze zespoleniem z Chrystusem, wydającym się za nas Ojcu na ofiarę¹³.

c) Sprawowanie Eucharystii dokonujące się we Mszy św. jest czynnością nie tylko Chrystusa, lecz także Kościoła. W niej bowiem Chrystus, utrwalając przez wieki w sposób bezkrwawy dokonaną na krzyżu ofiarę¹⁴, poprzez posługę kapłanów ofiaruje się Ojcu na zbawienie świata¹⁵. Kościół zaś, oblubienica i służebnica Chrystusa, pełniąc razem z Nim rolę kapłana i hostii, ofiaruje Go Ojcu a równocześnie razem z Nim samego siebie cały ofiaruje¹⁶.

W ten sposób Kościół, szczególnie w wielkiej modlitwie eucharystycznej, składa razem z Chrystusem dzięki Ojcu w Duchu Świętym za wszelkie dobra, których użycza ludziom w dziele stworzenia a w sposób naprawdę wspaniały w tajemnicy paschalnej, oraz błaga Go o przyjście Jego Królestwa.

d) Dlatego żadna Msza św., jak w ogóle żadna czynność liturgiczna, nie jest czynnością czysto prywatną, lecz obrzędem Kościoła jako społeczności, zorganizowanej wedle różnych stanów i zadań, w której poszczególne jednostki, wedle własnego stanu, pełnią właściwe zadania¹⁷.

e) Sprawowanie Eucharystii w ofierze Mszy św. jest prawdziwie początkiem i celem kultu, oddawanego jej poza Mszą św. Nie tylko bowiem święte Postaci, pozostające po Mszy św., z niej pochodzą, lecz nadto przechowuje się je po Mszy św. w tym szczególnym celu, by wierni nie mogący uczestniczyć we Mszy św. łączyli się przez Komunię sakramentalną, przyjętą w należytym usposobieniu z Chrystusem i Jego ofiarą sprawowaną we Mszy św.¹⁸

Dlatego Ofiara eucharystyczna jest źródłem i szczytem całego kultu Kościoła i całego żyda chrześcijańskiego¹⁹. W tej Ofierze dziękczynienia, przebłagania, prośby i chwały wierni w pełniejszy sposób uczestniczą, gdy nie tylko ofiarują Ojcu z całego serca z kapłanem Świętą Żertwę, a w niej samych siebie, lecz gdy przyjmują również tę Żertwę w Sakramencie

f) Nikt nie powinien wątpić, „że wszyscy wierni Chrystusowi według zwyczaju stale przyjętego w Kościele katolickim, mają temu Najświętszemu Sakramentowi oddawać najwyższy kult uwielbienia, który należy się prawdziwemu Bogu. Sakrament ten bowiem nie powinien być mniej uwielbiany z tego powodu, że Chrystus Pan ustanowił go dla spożywania”²⁰. Należy również uwielbiać Chrystusa w przechowywanym Sakramencie²¹, skoro jest tam obecny substancjalnie przez tę przemianę chleba i wina, która w myśl Soboru Trydenckiego²² zwie się najstosowniej przeistoczeniem.

g) Tajemnicę eucharystyczną należy zatem rozpatrywać w całym wymiarze zarówno w samym obrzędzie Mszy św. jak i w kulcie świętych Postaci, przechowywanych po Mszy św. dla przedłużenia łaski Ofiary²³.

Z tych założeń trzeba wysnuwać normy co do praktycznego urządzenia kultu należnego temu Sakramentowi również po Mszy św. i co do jego powiązania z należytym ułożeniem ofiary Mszy św. po myśli przepisów Soboru Watykańskiego II i innych dokumentów Stolicy Apostolskiej odnośnie do tego przedmiotu²⁴.

4. Ogólny sens niniejszej instrukcji

Wobec tego Papież Paweł VI zlecił Radzie wyłonionej dla wykonania Konstytucji o świętej Liturgii, żeby przygotowała specjalną instrukcję, w której by były podane takie normy praktyczne, bardziej przydatne w dzisiejszych warunkach.

Normy te winny przede wszystkim zmierzać do tego, by nie tylko miano przed oczyma ogólniejsze zasady, które należy podawać ludowi w katechizmie o tajemnicy eucharystycznej, lecz by również bardziej zrozumiałe stały się znaki sprawowania Eucharystii jako pamiątki Pańskiej i oddawania jej czci w Kościele jako Sakramentowi trwałemu.

Choć bowiem w tej tajemnicy mamy znamienne i osobliwe to, że sam Sprawca świętości w niej jest obecny, ma ona jednak wspólne z pozostałymi sakramentami to, że jest symbolem rzeczy świętej i widzialną formą niewidzialnej łaski²⁵. Stąd tym bezpieczniej i skuteczniej przeniknie umysłowość i życie wiernych, im bardziej stosowne i jasne będą przejawy jej sprawowania i kultu²⁶.

PRZYPISY

1. Por. KL 2, 41, 47, 98.
2. Por. tamże, 48-54, 56.
3. Por. tamże, nn, 55, 57.
4. Por. 3, 7,11,26,28,50.
5. Por. DE 2, 15: DB 15, 30: DK 2, 5-8, 13-14, 18.
6. KDK 38.
7. AAS 39 (1947), s. 547-572, por. przemów, do uczestników Międzynarod. zjazdu liturg. w Asyżu, 22 września 1956: AAS 48 (1956), s. 715-724.
8. AAS 57 (1965), s. 753-774.
9. KK 7,9.
10. KL 47.
11. Tamże, nn. 6,10, 47,106; DK 4, 4.
12. Paweł VI, Encykl. „Mysterium Fidei”; AAS 57 (1965), s. 762.
13. Por. Pius XII, Encykl. „Mediator Dei”: AAS 39 (1947), s. 564-566.
14. Por. KL 47.
15. Por. Sob. Tryd., ses. 22, Dekr. o Mszy św., r. 1: Denz. 938 (1741).
16. Por. KK 11, KLL 57 – 48; DK 2, 5; Pius XII, Encykl. „Mediator Dei”: AAS 39 (1947), s. 552; Paweł VI, Encykl. „Mysterium Fidei”: AAS 57 (1965), s. 761.
17. Por. KL 26 – 28.
18. Por. niżej, n. 49.
19. Por. KK 11; KL 41; DK 2, 5; DE 15.
20. Sob. Tryd., ses. 13, Dekr. o Eucharystii, r. 5; Denz. 878 (1643).
21. Por. Paweł VI, Encykl. „Mysterium Fidei”: AAS 57 (1965), s. 760-770; Pius XII, Encykl. „Mediator Dei”: AAS 39 (1947), s. 569.
22. Por. Ses. 13, Dekr. o Eucharystii, n. 4: Denz 887 (1642); kan. 2: Denz. 884 (1952).
23. Por. powyższe dokumenty o ile mówią o ofierze Mszy św.; o jednym i drugim aspekcie tajemnicy mówi DK 5, 18; Paweł VI, Encykl. „Mysterium Fidei”: AAS 57 (1965), s. 754; Pius XII, Encykl. „Mediator Dei”; AAS 39 (1947), s. 547-572; Przemówienie do uczestn. międzynar. zjazdu liturg. w Asyżu, 22 wrz. 1956; AAS 48 (1956), s. 715-723.
24. Por. Paweł VI, Encykl. „Mysterium Fidei”: AAS 57 (1965), s. 760-770: Pius XII, Encykl. „Mediator Dei”: AAS 39 (1947), s. 547-572; św. Kongr. Obrz. Instr. „De musica sacra”, 3 września 1958: AAS 50 (1958), s. 630-663; Instr. „Inter Oecumenici”, 26 września 1964: AAS 56 (1964), s. 877-900.
25. Por. Sob. Tryd., ses. 13. Dekr. o Eucharystii, n. 3: Denz. 876 (1939). Por. również św. Tomasz z Akwinu, Summa Theol. III, q. 60, a. l.
26. Por. KL 33, 59.